We weten het allemaal: op zowel beeld als tekst berusten rechten.
Maar wat zijn deze rechten?
Wat mag wel en wat mag niet?
De rechten waar ik zelf het meest mee in aanraking kom heb ik hieronder geplaatst.
Het gaat met name om beeld, tekst en in mindere software.
Bronvermelding
Als je content plaatst die niet van jezelf afkomstig is maar van iemand anders, dan doe je aan bronvermelding. Ook als je de tekst bewerkt hebt in je eigen taal (zoals ik nu doe).
Een bronvermelding doe je om 3 redenen:
- Je geeft de oorspronkelijk auteur van de bron de eer die hem/haar toekomt.
- Je geeft je lezer de mogelijkheid om de bron op te zoeken.
- Door het plaatsen van een bronvermelding voorkom je plagiaat.
Bron: scribbr.nl
Bewerken
Een boek mag je niet zomaar verfilmen, Hiervoor is toestemming nodig.
Een logo dat ontworpen is mag niet zomaar aangepast worden zonder toestemming van de ontwerper.
Een foto mag je niet zomaar bewerken en gebruiken voor eigen doeleinden.
Een stukje muziek mag je niet zomaar gebruiken in je eigen remix.
Kortom, je hebt in dit soort gevallen altijd toestemming nodig.
Gebruik je het materiaal als inspiratie om een geheel nieuwe en vooral eigen creatie te maken, dan mag het weer wel. Als het maar een nieuw en origineel stuk wordt. Dan heb je daar weer eigen auteursrecht op.
Bron: auteursrecht.nl
Gebruiksrecht
Een logo wordt door een ontwerper (zelfstandig) in opdracht ontworpen en uitgewerkt. Het bedrijf dat de opdracht heeft gegeven koopt zijn rechten niet af. Dit bedrijf mag het logo gewoon gebruiken waarvoor het bedoelt is (hierover zijn vooraf afspraken gemaakt met de ontwerper). De ontwerper heeft het bedrijf gebruikersrecht gegeven. De ontwerper blijft echter het (intellectueel) eigendom houden over het logo.
Het bedrijf mag het logo niet aanpassen of bewerken in welke vorm dan ook. Hiervoor heeft hij toestemming van de ontwerper nodig.
Bron: auteursrecht.nl
Portretrecht
Mijn ervaring met portretten is dat ik altijd schriftelijk toestemming vraag.
Ik maak een document op waarin staat waar de foto voor gebruikt wordt en voor welk medium.
Deze wordt door zowel de geportretteerde als door het bedrijf waarvoor de foto wordt gemaakt (mijn opdrachtgever), getekend.
Als de geportretteerde om wat voor een reden dan ook zijn foto verwijderd wil hebben van (bijvoorbeeld) een website, dan moet dat kunnen. Contactgegevens staan dan ook op het document.
Voor commercieel gebruik geldt dat je altijd toestemming moet vragen.
Dan een tip die ik las en die je zeker niet moet vergeten:
“Let op met foto’s van stockbureaus: alleen de auteursrechten (van de fotograaf) zijn geregeld, niet eventuele toestemming van een afgebeelde persoon. ”
Bron: BNO.nl
Auteursrecht
Alle ontwerpen gemaakt door een ontwerper worden automatisch door het auteursrecht beschermd.
Denk aan logo’s en huisstijlen, website, foto’s, illustraties, animaties, infographics, e.d.
Het dient een originele, creatieve en persoonlijke keuze te zijn.
Het auteursrecht dient er voor om plagiaat tegen te gaan en geeft de ontwerper dus direct bescherming.
Over de openbaring en de verveelvoudiging dienen afspraken gemaakt te worden.
Wordt een logo bijvoorbeeld voor iets anders gebruikt dan in eerste instantie afgesproken, dan dient er toestemming gevraagd te worden.
Bron: BNO.nl
Overdragen auteursrecht
Het auteursrecht kan overgedragen worden, dit vindt schriftelijk plaats.
Het intellectueel eigendom (persoonlijkheidsrecht) blijft echter in handen van de maker.
Zo kan hij het recht op naamsvermelding blijven behouden en zich eventueel ook, in redelijkheid, verzetten tegen wijzigingen in zijn werk.
Bron: BNO.nl
Afkopen van rechten
In mijn ervaring wordt er een bepaald bedrag afgesproken om het auteursrecht af te kopen en dan is een ontwerp volledig eigendom van de opdrachtgever. Deze kan dan aanpassingen doorvoeren zoals hij dat zelf wilt, zonder toestemming.
Je moet dan nog wel apart afspreken hoe het met verspreidingsrecht zit.
Mag de opdrachtgever het materiaal voor alle media en doeleinden gebruiken of beperkt zich dit?
Leg de afspraken, over wat er precies afgekocht wordt aan rechten, dus goed vast.
Bron: BNO.nl
Licentie
Een ontwerper geeft met een licentie toestemming aan zijn opdrachtgever om het ontwerp te gebruiken. Dat gebeurd met elke opdracht, ook al staat dit niet in de opdrachtbevestiging expliciet vermeldt.
Wat je vooraf wel moet bespreken is waarvoor de licentie geldt:
- Nederland, Europa, Amerika, wereldwijd?
- Alleen door het bedrijf dat de opdracht verstrekt heeft of ook door franchise bedrijven of andere vestigingen?
- Alleen voor een brochure of ook voor flyers, website, sociale media, bestickering, e.d?
Hoe duidelijker de afspraken omtrent de rechten en verspreiding hoe minder problemen dit later geeft.
Bron: BNO.nl
Recht op Naamsvermelding
In principe vermeld je altijd de naam van de ontwerper of een auteur. Maar de situatie moet zich er wel voor lenen.
In een website heb je meestal wel de mogelijkheid om een colofonpagina aan te maken waar alle rechthebbende vermeld staan.
Maak ook hierover vooraf afspraken.
Bron: BNO.nl
Auteursrecht tekstschrijver
Met freelance tekstschrijvers is het eigenlijk hetzelfde als met ontwerpers. Zij hebben ook zelf het auteursrecht op hun werk. Ook als dit in opdracht gemaakt is.
Ook tekstschrijvers kunnen auteursrechten in licentie afgeven of overdragen. Eigenlijk hetzelfde als bij een ontwerper. Maar ook hier geldt dat je vooraf goed (schriftelijk) moet vastleggen wat je overdraagt. Mag een tekst alleen gebruikt worden op een website of ook in een jaarverslag?
Dan nog een tip die ik las:
“Er rust geen auteursrecht op een geheel eigen schrijfstijl. Iedereen mag andermans stijl of methode gebruiken of zich erdoor laten inspireren.”
Bron: auteursrecht.nl
Software
De rechten van software zijn weer een ander verhaal, hier gelden weer andere rechten voor. Ik heb het dan specifiek over de rechten van een website. Ik ben voorstander van open source en werk veel met Word Press.
Open source gaat er van uit dat alles van iedereen is en dat je zelf een bijdrage levert aan verbetering van hetgeen er reeds beschikbaar is. Iedereen kan bij de broncode komen en deze gebruiken, toepassen, verbeteren of aanvullen.
Specifieke software, zoals bijvoorbeeld de ontwikkeling van een speciale plug-in kun je wel vastleggen. Dit ontwikkel je zelf zonder hulp van buiten af. Je verkoopt (of geeft hem gratis weg) een licentie aan gebruikers.
Op software die je gebruikt zit een licentie, denk maar aan alle producten van bijvoorbeeld Adobe of Microsoft.
Bron: auteursrecht.nl
Mijn advies
De rechten op zowel beeld als tekst zijn complex. Twijfel je over de rechten zoek het dan op. Google het, vraag het een (ontwerp)bureau of stel een vraag via twitter met #dtv. Plaats nooit zomaar iets zonder toestemming onder het motto “volgens mij mag dit wel”.
Leestip: Wetboek voor bloggers van Charlotte’s Law
